Kakao – święty napój Majów

Niedawno miało miejsce przejście Słońca przez Nadir, przez Majów obchodzone jako Ux’e Kaj Q’ij, święto przy którym używa się Kakao. Kakao to m.in. symbol bogactwa, jego ziarna były także środkiem płatniczym u Majów. Zatem przy energii Tz’ik’in czas sprzyja, by o tym napisać. 🦅☀️

Poniższe informacje i zdjęcie pochodzą ze strony MAYATECUM.COM (https://mayatecum.com/mes-del-haab/), za pośrednictwem której Starszyzna Majów dzieli się wiedzą.

Z okazji obchodów astronomicznego fenomenu Ux’e Kaj Q’ij lub K’ex Wa’ (przejście Słońca przez Nadir) pragniemy podzielić się z wami wiedzą o K’akaw’ lub Chok’olja’ – świętym napoju Ajaw. Miało to miejsce w dniu 16 MAK 8 AJ, 13 miesiąca bieżącego roku 12 Noj 5152 (1 i 2 listopada 2024 r.).

Pochodzenie słowa K’akaw’ (Kacao) pochodzi od słów Majów z Gwatemali i Półwyspu Jukatan w Meksyku. Tysiące lat przed przybyciem Europejczyków do Ameryki Majowie zapisywali to słowo na swoich naczyniach, w których przygotowywali napój dla swoich władców i ludzi z wyższych warstw społecznych. Wiadomo, że słowo K’akaw’ jest jednym z pierwszych słów, które zostały odszyfrowane od początku dekodowania pisma Majów.

W Świętej Księdze Majów Popol Wuj nazwa K’akaw’ jest wymieniona w następujący sposób:

„I tak napełnili się radością, ponieważ odkryli piękną krainę pełną rozkoszy, obfitującą w żółte i białe kolby, obfitującą w ich pataxte („kuzyn” kakaowca – Theobroma bicolor, zwany drzewem mocambo lub jaguarowym) i K’AKAW oraz w niezliczone owoce (zapotes, anonas, jocotes, matasanos) i miód. Obfitość smacznych potraw była w owym miasteczku zwanym Paxil i Kayalá. Były różne rodzaje pożywienia, małe i duże posiłki, małe rośliny i duże rośliny”.

Czekolada ma ciekawą i długą historię w Mezoameryce. Od zarania kultury około 3500 lat temu, była ona kojarzona z luksusem i była przedmiotem handlu na duże odległości. Wybrzeże Pacyfiku w Gwatemali, gdzie podobno narodziła się kultura Olmeków, było i nadal jest bardzo ważnym obszarem uprawy kakao. Przodkowie Majów o użyciu kakao wspominali w opowiadaniach ustnych, w rzeźbionych jadeitach i obsydianach, poprzez inne materiały, takie jak ceramika i skomplikowane kodeksy, które wychwalały kakao i dokumentowały jego użycie w rytuałach i życiu codziennym.

Drzewo kakaowca, zwane Matką k’akaw’, zostało naukowo nazwane: Theobroma cacao, co oznacza „Pożywienie bogów” przez szwedzkiego Linneusza, łącząc greckie słowa „Theo” bóg i „broma” żywność z majańskim K’akao), można ten fakt prześledzić archeologicznie i historycznie. Kakao pochodzi z obu Ameryk, był używany zarówno na południu, jak i Mezoameryce. Chociaż jego uprawa i produkcja były największe w Mezoameryce.

Istnieją wątpliwości co do jego współczesnego pochodzenia i jest to przyczyną kontrowersji. Niektórzy twierdzą, że początek uprawiania kakao miał miejsce w Ameryce Południowej (Cheesman 1944, Stone 1984), inni twierdzą, że dowody są niewystarczające, aby poprzeć tę teorię, ponieważ genetycznie kakao z Ameryki Środkowej różni się od kakao z Ameryki Południowej. Podgatunek południowoamerykański (T. cacao spaerocarpum) ma kształt melona o mniej lub bardziej gładkiej skórze. W przeciwieństwie do kakao z Ameryki Środkowej, którego owoce są wydłużonr i szorstkie.

W nieznanym terminie odmiana T. kakao dotarła do Pacyfiku w Mezoameryce i została udomowiona przez Majów i inne grupy. Worek, w którym przewożono kakao, to Tuy.

Słowo czekolada pochodzi od słowa majańskiego Chocol’ja i czasownika chokola’j „pić razem czekoladę”, które zostały zaadaptowane wieki później przez Azteków. Przodkowie Majów wierzyli, że Ka’kaw’ został stworzony przez Ajaw (Stwórcę) na górze, która obfitowała również w inne przysmaki używane przez Majów. Zgodnie z mitologią Majów, Junajpu dał święte Kakaw Przodkom Majów, po tym, jak człowiek został stworzony z kukurydzy przez babcię Ixmukané. (Bogin 1997, Coe 1996, Montejo 1999, Tedlock 1985).

Przodkowie Majów obchodzili dwa coroczne festiwale, jeden między kwietniem a majem, a drugi na przełomie października i listopada. Święto ostatnich dni kwietnia i początku maja było świętem ku czci K’aj Tz’uq Q’ij (przejście Słońca przez Zenit). Drugie, które odbywały się pod koniec października i na początku listopada, było na cześć Ux’e Kaj Q’ij (przejście Słońca przez Nadir), które obejmowały i nadal obejmują ofiary z K’akaw’, piór i kadzideł, a także wymianę K’ex Wa’ lub wymianę czekolady.

Michael Coe, profesor antropologii i emerytowany kustosz Peabody Museum w Yale, współautor książki „Prawdziwa historia czekolady” (1996), twierdzi, że słowo „czekolada” nie pojawia się w „żadnych tekstach przed podbojem w języku Nahuatl ani w kulturze Azteków. Ponadto cytuje wybitnego meksykańskiego filologa Ignacio Dávila Garibi, który proponuje ideę, że „Hiszpanie wymyślili termin, używając majańskiego słowa Chocol i zastępując majański termin dla wody – J’aa, azteckim – Atl.” W ten sposób dali początek słowu Chocolate (czekolada).

Istnieje wiele mieszanek z kakao opisanych w starożytnych tekstach, do celów ceremonialnych i leczniczych, a także kulinarnych. Niektóre mieszanki obejmują kukurydzę, chili, wanilię (Vainilla plantifolia), masło orzechowe, zmieszane z różnymi kwiatami, a czasami miód rodzimej pszczoły o nazwie Xunan-kab, (Melipona beecheii), gatunek bez żądła.

Czekolada była czasami zagęszczana atolem z kukurydzy. Było wiele wariantów, w tym czerwony na bazie Achiote. Dowody archeologiczne, choć nieliczne, pochodzą ze znalezienia całych bryłek w Uaxactún w Gwatemali (Kidder 1947) oraz fragmentów drewns kakaowca w Chocolá i Takalik Abaj na wybrzeżu Pacyfiku w Gwatemali. Oprócz tego są analizy pozostałości z wnętrza czterech naczyń z wczesnego okresu klasycznego (ok. 460-480 n.e.) w królewskim grobowcu w Rio Azul, które ujawniły obecność teobrominy i kofeiny. Ponieważ kakao jest jedynym źródłem tych substancji w Ameryce, zakłada się, że zawierały one czekoladę, a ponadto są oznaczone glifem kakao.

Najstarszy dowód pochodzi z wczesnego okresu preklasycznego, z fragmentów drewna w jaskini w Hondurasie. Majowie pili gorącą, spienioną czekoladę, którą otrzymywali przelewając ją z jednego naczynia do drugiego lub używając molinillo (specjalne mieszadło, trzepaczka). Jedno z najwcześniejszych zdjęć tworzenia tej pianki znajduje się na naczyniu z Princeton z późnego okresu klasycznego. Jego zastosowanie w medycynie sięgało od lekarstwa po bycie nośnikiem innych substancji.

Krzysztof Kolumb był pierwszym Europejczykiem, który zetknął się z K’akaw’. 15 sierpnia 1502 roku, podczas swojej czwartej podróży, bardzo duże kanoe zostało znalezione w pobliżu wyspy Guanajá u wybrzeży Hondurasu. Był to największy statek, jaki kiedykolwiek znaleźli, długi jak galeon, szeroki na około 3 metry, z dachem palmowym, z 25 wioślarzami, pełen towarów. Skonfiskowali towar, w tym kacao i zatrzymali pilota jako przewodnika. Wiele lat później jego syn Fernando Colón napisał o tym wydarzeniu będąc pod wrażeniem odwagi, jaką tubylcy dawali tym „Migdałom”: „Wyglądali jakby strzegli tych migdałów za wielką cenę, gdy jeden z nich upadł, wszyscy rzucali się na ziemię, aby je odzyskać, jakby były ziarenkami ich oczu”.

Czekolada była wytwarzana z prażonego i mielonego k’akaw’, wody i przypraw, co było jej najważniejszym zastosowaniem, chociaż była używana także jako waluta w późnym okresie klasycznym. Pewien badacz, który odwiedził Gwatemalę, powiedział: „Jeden duży pomidor był wart jedno ziarno K’akaw, jedno indycze jajko – trzy, za cztery można kupić dynię, za sto – królika lub pisklę indyka, a za tysiąc – niewolnika. Handel długodystansowy uczynił go dostępnym dla elit, takich jak szlachta, szamani, artyści, kupcy i wojownicy.

Majańscy kupcy wymieniali K’akaw’ na ubrania, nefryt, obsydian i ceremonialne pióra. Rolnicy przewozili go na plecach lub w kanoe, aby wysuszyć i sprzedać najmożniejszym kupcom, wozili go aż do Teotihuacan, wprowadzając czekoladę do ich kultury, a także do kultury Taina na Karaibach i Keczua w Ameryce Południowej.

Na początku Hiszpanie nie przepadali za K’akaw’, jak czytamy w tekście Fraile José de Acosta z Peru, który mówi: „Wielu z nas nie jest do niego przyzwyczajonych, ponieważ ma kiepski smak. Ale jest to bardzo ceniony napój wśród Indian, którym witają wybitnych gości. Hiszpanie, mężczyźni i kobiety, którzy przywykli do tego kraju, bardzo pożądają tego „Chocolate” (sic). Mówią, że lubią ciepłr, zimne lub o temperaturze otoczenia, z dużą ilością chili i mówią, że to dobre na katar i żołądek.”

Mimo to czekolada przemierzyła Atlantyk, najpierw do Hiszpanii, a potem do reszty Europy. Czekolada została przedstawiona na hiszpańskim dworze księcia Filipa w 1544 roku przez szlachciców Majów Keq’chís, przywiezionych z Cobán w Gwatemali przez braci Dominikanów.

Pierwsza dostawa nasion dotarła do Sewilli w 1585 (Coe i Coe 1996). Sto lat później, medyczne i kulinarne zastosowania czekolady podbiły Francję, Anglię i całą Europę, popyt na ten napój doprowadził Francję do założenia plantacji na Karaibach, a Hiszpanię na Filipinach (Bloom 1998, Coe i Coe 1996, Knapp 1930). Później kakao zostało wprowadzone około 1880 roku na Złote Wybrzeże w koloniach brytyjskich w Afryce.

Święte Kakaw nadal podbija podniebienia miliardów ludzi na całym świecie. W ostatnich latach pojawiły się osoby, które oferują i wykonują ceremonie kakao. Ceremonie kakao, które nie istnieją w kulturze Majów i w oryginalnej kosmowizji, ponieważ święte Kakaw jest tylko elementem ceremonii Świętego Ognia Majów, ale nie ma ceremonii Kakaw wyłącznie.

Dlatego korzystamy z okazji, aby ostrzec wszystkich, aby uważali na oferowane ceremonie kakao fałszywie nawiązujące do tradycji Majów. Święte Kakaw, jak dowiedzieliśmy się z tego artykułu, jest świętym napojem Ajaw, świętych Nawali i Winali, i wszystkich Majów w święta i specjalne dni, takie jak Nowy Rok Majów, jak przejście Ojca Słońce przez Zenit i Nadir, od czasów starożytnych. Dzięki Junajpu, który dał nam pierwsze nasiona świętego K’akaw za pośrednictwem Babci I’xmukane i Dziadka I’xpikayok.

(Przypis mój: o tym dlaczego lepiej używać nazwy Ceremonia z Kakao, o ceremonialnym zastosowaniu Kakao i stanowisku Starszyzny Majów na temat „ceremonii kakao” pisałem tutaj:
https://www.facebook.com/share/p/14tpEmaQTb/).

Dziękujemy za uwagę, życzymy, abyście rozkoszowali się Ch’ocolja’ (Czekolada), świętym napojem Ajaw, z okazji Ux’e Kaj Q’ij (przejście Słońca przez Nadir).

Niech nasz Ajaw Kukulkan, nasze babcie i dziadkowie oraz wszystkie święte energie świętego Cholq’ij i doskonałego Chol Ab’, Stwórcy K’akaw’ pobłogosławią was wielce i potężnie. Szczęśliwego dnia K’ex Wa’ (Słonecznego Przejścia nad Nadirem) dla was i waszych bliskich.

T’ija’ jun laq’ Chokolja’ la’ Nan, Tat, ak’alab’ razem. N’iml’aj Utz’il Uq’ij K’ex Wa’ chech Alaq’ Konojel.

Z poważaniem: www.MayaTecum.com Ajkij i Ajtij ludu Majów.

Uwaga: Strona MayaTecum.com  jest wspierana przez darowizny użytkowników takich jak Ty, zostaw nam miłą darowiznę lub kup nasze produkty, abyśmy mogli dalej działać (można to zrobić tutaj: https://mayatecum.com/tienda-maya-tecum/ ).

Pozdrawiam słonecznie ☀